Επηρεάζουν επίσης, την πορεία της ανάπτυξης, που αποκλίνει από το φυσιολογικό, ενώ παράλληλα η ανάπτυξη επηρεάζει την κλινική εικόνα του αυτισμού. Tα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο, τη σοβαρότητα, τη συνύπαρξη άλλων ιατρικών καταστάσεων, την ιδιοσυγκρασία του ατόμου και τους παράγοντες του περιβάλλοντος.

Η διαταραχή του φάσματος του αυτισμού περιλαμβάνει:


-          Ποιοτικές δυσκολίες στη κοινωνική κατανόηση, χρήση πολλαπλών μη λεκτικών συμπεριφορών,  συναλλαγή και συναισθηματική αμοιβαιότητα,
 ιδιαίτερα έλλειψη κοινωνικής ενσυναίσθησης, οπτικής επαφής, κοινωνικού σχολιασμού και δυσκολία στην ανταπόκριση σαν μέλος μιας ομάδας.

-          Δυσκολίες στον τρόπο επικοινωνίας και στη γλώσσα, καθυστέρηση ή απουσία ανάπτυξης προφορικού λόγου χωρίς αναπλήρωση μέσω εναλλακτικών τρόπων επικοινωνίας, στερεότυπη και επαναλαμβανόμενη χρήση του λόγου, αδυναμία κωδικοποίησης μέσω των πρώιμων τύπων της επικοινωνίας, όπως εκφράσεις προσώπου, γλώσσα σώματος, προφορική ομιλία καθώς επίσης και διαταραχή του «κοινωνικού συγχρονισμού» που αφορά την εναλλαγή των ρόλων στην επικοινωνία.


-          Περιορισμένο, στερεότυπο, επαναλαμβανόμενο ρεπερτόριο δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων, ιδιόρρυθμα ενδιαφέροντα και ενασχολήσεις,
 αντίδραση στην αλλαγή, εμμονές, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, ηχολαλία, αντιστροφή αντωνυμιών, στερεοτυπίες, φτωχή μίμηση, φτωχή μάθηση από την εμπειρία, ελάχιστο συμβολικό παιχνίδι, έντονη ενασχόληση με μέρη αντικειμένων.

-          Ανομοιογενή ανάπτυξη γνωσιακών λειτουργιών.


-          Ανακόλουθη επεξεργασία αισθητηριακών προσλήψεων.


Η έναρξη ή ο εντοπισμός των συμπτωμάτων τοποθετείται πριν από την ηλικία των τριών χρόνων καθώς οι γονείς αναφέρουν κάποια σημάδια που εντοπίζουν στα μωρά τους όπως: έλλειψη βλεμματικής επαφής, περίεργη αντίδραση στην αγκαλιά και τα χάδια, καθυστέρηση της ομιλίας ή περίεργη ενασχόληση με τα αντικείμενα, όπως και το ότι είναι απομονωμένο δηλαδή δεν παίζει με τους συνομήλικους. Σήμερα, υπάρχουν στοιχεία και σταθμισμένες κλίμακες αξιολόγησης που μπορούν να εντοπίσουν από την ηλικία των 18 μηνών ορισμένα βρέφη «υψηλής επικινδυνότητας». Πιο συγκεκριμένα σημάδια που θα πρέπει να αφυπνίζουν τους γονείς είναι τα εξής:

Τον πρώτο χρόνο ζωής το παιδί:

®    δεν χαμογελά, δεν δείχνει άλλες θερμές, χαρούμενες εκφράσεις, δεν αντιδρά σε κοινωνικά μηνύματα από άλλους μέχρι τους πρώτους έξι μήνες

®    δεν γυρνά στη φωνή της μαμάς του

®    δεν αντιδρά στο άκουσμα του ονόματός του

®    δεν κοιτά τον κόσμο στα μάτια

®    δεν μπαμπαλίζει, δεν αλληλεπιδρά με χειρονομίες, όπως το να δείχνει αντικείμενα, να προσπαθεί να τα πιάσει ή να κάνει νοήματα έως τους 12 μήνες 

Κατά το δεύτερο χρόνο ζωής:

®    δεν μπορεί να πει καμία λέξη αν και είναι ήδη 16 μηνών

®    δεν παίζει κανένα παιχνίδι μίμησης μέχρι την ηλικία των 18 μηνών

®    δεν μπορεί να πει φράση δύο λέξεων με νόημα (χωρίς μίμηση ή επανάληψη) μέχρι την ηλικία των 2 ετών και γενικά χάνει λεκτικές δεξιότητες

®    δεν δείχνει κανένα ενδιαφέρον όταν οι ενήλικες του δείχνουν αντικείμενα όπως ένα αεροπλανάκι που πετάει από πάνω του

 Δεν υπάρχει, σήμερα, συγκεκριμένη ιατρική εξέταση ικανή να επιβεβαιώσει ή να απορρίψει την παρουσία αυτισμού. Υπάρχουν όμως, εξετάσεις που αποκλείουν άλλες πηγές του προβλήματος όπως πρόβλημα ακοής, προβλήματα στην ομιλία ή αναπτυξιακά προβλήματα που δεν σχετίζονται με τον αυτισμό. Οι γονείς θα πρέπει να απευθύνονται στον παιδίατρο εάν έχουν οποιαδήποτε υπόνοια και σε συνεργασία με άλλους ειδικούς (παιδοψυχίατρο, λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή) θα πρέπει να αξιολογούν τις δυσκολίες του παιδιού και να παρεμβαίνουν με κατάλληλα θεραπευτικά προγράμματα. Κι αυτό είναι κρίσιμο, γιατί έρευνες αποδεικνύουν πως εάν η αντιμετώπιση – θεραπεία ξεκινήσει πριν την ηλικία των 3 ετών, τότε βελτιώνεται σημαντικά η ανάπτυξη του παιδιού.

ΜΥΘΟΣ:ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΙΣΜΟΣ

ΔΕΝ  είναι νόσος, αλλά διαφορετικός τρόπος ερμηνείας του κόσμου.

ΔΕΝ είναι ετικέτα, είναι ένδειξη.

ΔΕΝ είναι μια συγκεκριμένη “αυτιστική” συμπεριφορά, αλλά ο συνολικός τρόπος εκδήλωσης συμπεριφορών και τα υποκείμενα αίτιά της αποτελούν ένδειξη αυτισμού.

ΔΕΝ είναι νοητική στέρηση. Όμως μπορεί να υπάρχει μόνος του ή σε συνδυασμό με άλλες αναπτυξιακές διαταραχές (νοητική στέρηση, αδυναμίες στη μάθηση, επιληψία, κώφωση, τύφλωση κ.α.).

ΔΕΝ είναι απλά γλωσσική διαταραχή. Η ίδια είναι βασικό χαρακτηριστικό, αλλά χωρίς να είναι αυτισμός, όταν υπάρχει μόνη της.

ΔΕΝ είναι φταίξιμο των γονέων.

ΔΕΝ είναι απλά ένα ¨κέλυφος¨ από το οποίο ένα ¨φυσιολογικό¨ παιδί περιμένει να εξέλθει.

ΔΕΝ περιορίζεται στην παιδική ηλικία.

ΔΕΝ χαρακτηρίζεται από ψυχρό γονεϊκό περιβάλλον.

ΔΕ χωρίζεται από το πρόσωπο.

ΔΕ γεννιούνται με ένα φυσικό τρόπο για να συντονιστούν. Αναπτύσσουν δικούς τους τρόπους κατανόησης.

ΔΕ θεωρείται ψύχωση, ούτε ψυχική ασθένεια.

(Από σημειώσεις διαλέξεων στο Πρόγραμμα: ¨εξειδίκευση στον αυτισμό¨ 1999-2000)